Sport inclusief maken

Toen ik 8 jaar geleden in Brussel aankwam, kende ik niemand in de stad. Vrienden maken op een nieuwe plek leek makkelijk in mijn twintiger jaren, maar het begon een beetje een uitdaging te worden naarmate ik ouder werd.

Nadat ik had uitgepakt, moest ik iets doen om deze uitdaging te overwinnen. Dus werd ik lid van de zwemgroep en het waterpoloteam van Brussels Gay Sport - de vereniging die sportieve activiteiten promoot voor de LGBTQI+ gemeenschap.

Ik voelde me meteen welkom en binnen een paar maanden had ik al een netwerk van vriendschappen opgebouwd dat mijn leven in Brussel vol plezier en goede momenten zou maken. Dit gebeurde in het kader van een inclusieve sportvereniging, maar sport is niet altijd een uitnodigende en inclusieve activiteit voor LGBTQI+-mensen.

Een lange traditie van seksesegregatie en gendernormatieve activiteit

In de loop van de geschiedenis is sport altijd een door sekse gescheiden activiteit geweest met een binaire benadering: mannelijk aan de ene kant en vrouwelijk aan de andere.

In het oude Griekenland waren de Olympische Spelen een exclusief door mannen georganiseerde wedstrijd met een exclusief door mannen geleid publiek. Ongehuwde jonge vrouwen konden deelnemen aan de Heraeïsche Spelen die slechts één activiteit omvatten: een race van ongeveer 160 meter. Sport werd beschouwd als een activiteit om het lichaam in goede gezondheid te houden, maar ook als een belangrijke activiteit voor de militaire voorbereiding. In die zin werd sport geassocieerd met viriliteit en mannelijkheid.

Toen sport in de 19e eeuw opnieuw opdook als een belangrijke sociale activiteit, werd het opnieuw geassocieerd met de kracht, de wedijver en de overheersing van mannen. Voor vrouwen werd het gezien als een manier om hun lichaam en hun houding te verbeteren.

Vrouwen moesten wachten tot de tweede editie van de moderne Olympische Spelen in 1900 om te kunnen deelnemen aan internationale wedstrijden. Slechts 22 vrouwen namen deel aan de Spelen van 1900, terwijl bijna 1.000 mannen deelnamen.

Om meer bekendheid te geven aan de deelname van vrouwen aan sportwedstrijden werden tussen de twee wereldoorlogen de Olympiade voor vrouwen en de Wereldspelen georganiseerd. Deze initiatieven leidden tot een toename van het aantal evenementen in de Olympische Spelen waaraan vrouwen konden deelnemen.

Sport werd echter nog steeds ontwikkeld als een sekse-gescheiden en gendernormatieve activiteit. Dit betekende dat LGBTQI+-personen niet openlijk werden verwelkomd en zelfs konden worden uitgesloten. In deze context leidden de eerste gevallen van niet-naleving van de grenzen tussen de seksen - veroorzaakt door de deelname van intersekse personen aan wedstrijden en de vrees voor overschrijding van de seksegrenzen door atleten uit communistische landen - tot de invoering van geslachtsverificatietests voor vrouwelijke atleten. De bedoeling was ervoor te zorgen dat mannen niet zouden kunnen deelnemen aan vrouwenevenementen.

De eerste tests werden in 1950 uitgevoerd door de Internationale Associatie van Atletiekfederaties en in 1968 door het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Deze tests zijn niet langer verplicht, maar zij kunnen worden uitgevoerd wanneer "twijfel" rijst over de geslachtscategorie waartoe een atleet behoort, met soms tragische gevolgen.

Dergelijke tests leidden in 2003 tot de zelfmoord van de Indiase atlete Pratina Gaonkar, nadat zij "gezakt" was voor een test. De huidige situatie van de Zuid-Afrikaanse intersekse-atlete Caster Semenya - die niet mag deelnemen aan de 800 meter-race omdat haar testosterongehalte onregelmatig werd geacht - illustreert de uitdagingen waarmee intersekse-personen in de sportcompetitie te maken krijgen.

De geslachts- en genderrolconformiteit die in de sport wordt uitgedragen, betekent ook dat transseksuelen kunnen worden gediscrimineerd en dat personen met een verschillende seksuele geaardheid niet altijd welkom zijn bij de beoefening van sport, met name teamsporten.

De LGBTQI+ gemeenschap slaat terug

In de jaren tachtig omarmde de LGBTQI+-gemeenschap de kwestie van de deelname van LGBTQI+-mensen aan sport en begon zij een nieuwe en inclusieve visie op sport te promoten. Tom Waddell lanceerde de organisatie van de eerste Gay Olympics in San Francisco in 1982, met het idee om een competitie aan te bieden die openstond voor alle mensen, ongeacht hun atletische capaciteiten. De Gay Olympics, die om de vier jaar worden georganiseerd, zijn uitgegroeid tot het grootste sportevenement ter wereld, met een deelname die hoger ligt dan die van de Olympische Spelen. De organisatie werd niettemin door het IOC aangeklaagd wegens het gebruik van het woord "Olympisch" en het evenement werd omgedoopt tot Gay Games.

De eerste Gay Games waren de aanzet tot de ontwikkeling van inclusieve sportverenigingen over de hele wereld. In Europa werd in 1989 de European Gay and Lesbian Sports Federation opgericht, die de jaarlijkse Eurogames organiseert. In onze stad Brussel werd in 1991 de eerste LGBTQI+-sportgroep opgericht. Die eerste groep was een volleybalteam met de naam 'Les Coccinelles' - De Beatles. Les Coccinelles groeiden al snel uit tot de multisportieve vereniging die we vandaag kennen als Brussels Gay Sports. BGS wordt nu beschouwd als de grootste LGBTQI+ vereniging in België.

De inclusieve sportverenigingen bieden een kader waar LGBTQI+-mensen opnieuw aansluiting kunnen vinden bij een activiteit waarvan zij tijdens hun tienerjaren vaak werden uitgesloten.

Ik voelde me niet altijd op mijn gemak in het basketbalteam van mijn dorp, en ook niet tijdens de sportlessen op school. Ik vond altijd dat ik er niet bij hoorde. Lid zijn van de Brusselse Mannekenfish - het inclusieve lokale waterpoloteam - heeft me geholpen me te verzoenen met sport, en vooral met teamsport.

De ervaringen die ik heb gedeeld met mijn teamgenoten in het zwembad en tijdens internationale wedstrijden hebben de afgelopen acht jaar zeker een verschil gemaakt in mijn leven - ze hebben me geholpen een zelfverzekerder persoon te worden.

Luister nu naar KET Talks Podcast op Spotify, YouTube, IGTV, Deezer en Apple Podcasts! Geniet van deze vierde aflevering van de Brussels queer podcast en voel je vrij om ons je feedback te geven op Facebook en Instagram.