Dit is geen feministisch festival.

Het Fame Festival, dat van 19 tot 24 september in Brussel plaatsvindt, wil het artistieke werk van vrouwen en genderminderheden naar voren brengen en zo zichtbaarheid geven aan alternatieve perspectieven en visies op de wereld. Ik had een ontmoeting met Camille (zij) en Eff (zij), twee van de zeven mensen die aan dit project werken, om de visie, methodologie en doelstellingen achter het festival te bespreken.

Waar kwam het idee van het festival vandaan en hoe is het project tot stand gekomen?

Camille: Fame Festival is ontstaan uit het initiatief van Delphine Houba (de Brusselse schepen voor cultuur) in samenwerking met het Riches-Claires Theater die het artistieke werk van vrouwen en genderminderheden wilde ondersteunen bij het creëren van een nieuw kunstfestival.

Toen ons team begon te werken aan de naam en het algemene idee erachter, was een van de belangrijkste dingen waar we ons op wilden concentreren dat we een interdisciplinair podiumkunstenfestival wilden creëren op basis van een feministische methodologie in plaats van het zoveelste feministische evenement.

Ons hoofddoel is dus een festival van kunst en cultuur te ontwikkelen, niet een activistisch festival.

Maar het is een feit dat er een engagement is in de manier van programmeren, in de politieke positionering van het festival, in de aanwerving van het team en op veel verschillende niveaus is er speciale aandacht voor politieke kwesties. De doelstellingen van het festival zijn namelijk vastgesteld op basis van verschillende waarnemingen en academische studies die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd, met name de studie van "Ecarlate la compagnie", "La Chaufferie acte un", en de universiteit van Luik die de ongelijkheden tussen mannen en vrouwen op het gebied van de podiumkunsten worden belicht.

In feite blijkt uit deze studie dat er evenveel vrouwen als mannen aan kunstacademies beginnen, maar dat er naarmate hun carrière vordert steeds minder vrouwen op het toneel staan of een lange carrière hebben. Bovendien zijn er minder vrouwen met managementfuncties in theaters. De meeste banen met verantwoordelijkheid, of met symbolische waarde en economische macht, worden immers voornamelijk door mannen bekleed.

Toen we het festival opbouwden, was het idee dus om het grootschalig te maken, voor het grote publiek, en niet slechts een klein nichefestival. Om die reden hebben we gewerkt aan een programma dat zowel internationaal als lokaal is, om Belgische kunstenaars en kunstenaars die in België wonen te steunen, zowel ervaren als opkomende kunstenaars. En het doel is echt om de categorieën en hiërarchieën die op dit gebied aanwezig kunnen zijn, af te schaffen.

U zei het al: dit is een festival van kunst en cultuur, geen feministisch festival. Kunt u ons daar iets meer over vertellen?

Camille: Voor ons was het belangrijk om beide sferen (kunst en activisme) te scheiden, omdat er ook veel manieren zijn om ze beide te verbinden en dialogen tussen beide te creëren.

Er is dus het artistieke veld, het activistische en het academische en wat dan interessant is, is hoe al deze sferen circuleren en met elkaar in verbinding staan.

En de reden waarom dit geen feministisch festival is, maar eerder in dialoog met feminismen, is dat we de kunstenaars niet wilden dwingen om alleen over gender, seksualiteit, geweld of activisme te spreken, maar eerder artistiek werk over alle onderwerpen wilden aanmoedigen, maar dan door hun eigen prisma, met hun eigen perspectief op de wereld, om zo tot nieuwe verbeelding te komen, nieuwe manieren om naar de wereld te kijken.

Eff: Maar onze methodologie is duidelijk feministisch. Want daar gaat het uiteindelijk om in het feminisme, het gaat om het ontwikkelen van instrumenten om machtsdynamieken ter discussie te stellen en in plaats daarvan nieuwe te creëren.

Bent u obstakels tegengekomen bij de totstandkoming van het festival? En hoe bent u daarmee omgegaan?

Camille: Een van de belangrijkste kwesties is het bepalen van de juiste politieke en ethische positionering. Wij geloven in het queeren van de categorieën, in het afschaffen van normatieve hiërarchieën. Het festival wil instellingen, activisten, kunstenaars, academici, professionals en amateurs, meer of minder gemarginaliseerd, met elkaar in contact brengen. Dat zijn sferen die of niet gemakkelijk met elkaar te verbinden zijn op een manier die geen systemisch geweld reproduceert, vooral wanneer we ook nog erven van dit systeem.

Maar omdat het festival nieuw is, is het de gelegenheid niet om een instelling van binnenuit te veranderen, maar om een ander soort instelling te creëren, opener, minder verticaal, een ruimte waar dialoog is, waar kritiek wordt gehoord en deel uitmaakt van het proces, dat niet negeert dat andere mensen en andere collectieven in dezelfde richting werken.

Wat houdt het volgens jou in om vandaag de dag vrouw/minderheid en artiest te zijn?

Camille: Ik denk dat een van de grootste problemen is dat er een vorm van essentialisatie van mensen is met betrekking tot deze vragen. Op festivals of conferenties worden bijvoorbeeld vrouwen geprogrammeerd om over seksisme te praten of geracialiseerde mensen om over koloniale kwesties te praten, maar in feite zijn er kunstenaars die ook over andere dingen zouden willen praten.

Het voelt alsof de enige manier voor instellingen om minderheden op te nemen is door hen te beperken tot het praten over systemisch geweld dat voortkomt uit hun eigen identiteit. Met Fame Festival hebben we tegen de kunstenaars gezegd: praat niet alleen over je identiteit, praat over elk onderwerp dat je wilt, maar vanuit je eigen perspectief.

Eff: Ook als trans persoon, heb ik het gevoel dat mensen onze strijd, onze identiteit, onze ervaringen niet begrijpen. Zoals je net al zei, de enige keer dat mensen onze problemen aanpakken is vaak door het prisma van geweld, maar als ik nadenk over mijn ervaring als trans persoon, denk ik niet aan geweld, ik denk aan de onvoorwaardelijke liefde die ik heb gevonden door mijn gemeenschap. En ik vind het zo triest dat mensen dat niet weten, mensen vatten mijn bestaan gewoon samen als prostitutie, leven op straat en doodgaan, het is zo triest omdat we veel meer in de wereld te brengen hebben door onze ervaringen als queer mensen dan alleen maar conferenties te houden over geweld of discriminatie.

Uiteindelijk is een van de belangrijkste dingen van kunst en cultuur dat het onze verbeelding van de wereld vorm geeft. Met dit festival willen we zeggen: kunst kan natuurlijk soms kritisch zijn, maar ze kan ook nieuwe en alternatieve modellen bieden, andere perspectieven en manieren om naar de wereld te kijken.

Het Fame Festival vindt plaats van 19 tot 24 september in Brussel (Riches-Claires, KVS, Tour à Plomb, Montagne Magique, Bellone, Cinematek en Plaine du Quai à la Houille).

Meer informatie op hun website: https://famefestival.be/fr/accueil/ en Instagram: @fame_festival

Studie genoemd in dit artikel:

Eyckmans, G., Grandry, C., Lowies, J-G., Poisot, E. (2020). Les arts de la scène sous le prisme du genre et de la diversité (https://acte3-4.deuxiemescene.be/wp- content/uploads/2020/10/Rapport-final-Presence-des-femmes-Arts-de-la-scene.pdf)

Verdere bronnen over dit onderwerp:

Studie van Raphaëlle Doyon over het beroepstraject van vrouwelijke kunstenaars in de dramatische kunsten: http://www.hf-idf.org/2015/03/16/les-trajectoires-professionnelles-des- artistes-femmes-en-art-dramatique-par-raphelle-doyon-chargee-detude