Marie Darah's poëzie slam spetterend jaar

Marie Darah is de nieuwe Europese poetry slam kampioen. Ze waren net een jaar geleden begonnen met slam schrijven en mee te doen aan wedstrijden. Dit volgt op de publicatie van hun eerste verhaal "Depuis Que Tu N'as Pas Tiré" van uitgeverij maelstrÖm reEvolution en finalist voor de Fintro literaire prijs 2021. Een stadsverhaal, een ode aan Brussel, waarin Marie zich verliest in het nachtleven en de weg terugvindt nadat ze een overval heeft overleefd.

We spraken met hen over deze ongelooflijke reis en hun toekomstige projecten, de enscenering van het Brusselse verhaal met Cloé du Trèfle en het schrijven van hun volgende boek "Sous Le Noir Du Tarmac" vol teksten die ernstige onderwerpen aansnijden zoals trauma, racisme, LGBTQ-fobie, pedofilie, incest met een verfrissende toets van optimisme.

Marie Darah, je hebt het 2021 Europees Kampioenschap Poetry Slam gewonnen! Wat vind je ervan?

Een jaar geleden begon ik met spoken word slam toen een van mijn vrienden me vertelde dat het verhaal dat ik net had geschreven klonk als slam stijl. Ik was verbaasd en ze zei me dat ik moest proberen me in te schrijven voor een open podium. Volgens haar was de manier waarop ik schrijf verbonden met deze vorm van spraakkunst. Ik deed mee aan Fleurs Du Slam 2021 in Théâtre 140. Ik was de laatste die zich inschreef. Het was zo nieuw voor me, en ze vertelden me vlak voor ik het podium opging dat de tekst die ik ging voorlezen niet langer dan 3 minuten mocht duren. Ik ontdekte de regels van Slam zoals applaudisseren voor de artiest aan het begin en het einde en gewoon met je vingers knippen tijdens de voorstelling om te laten weten of je het leuk vond. Dit was mijn eerste podium en het maakte me meteen duidelijk dat dit was wat ik wilde doen met mijn leven. Toen gebeurde er weer een lockdown, en ik had net de tijd om drie etappes in het echt te doen. Ik ging toch verder in videoconferentie. Toen deed ik het FISPA, (Festival International of Slam Poetry Acadie) in Moncton, Canada. Ik nam deel aan de "joute", de battle competitie. Daarna was het de Slam National in Frankrijk. Daarna probeerde ik een wedstrijd in België, Slameke die ik won, en La Zone in Luik. Dus, ik won de kwart, de finale, het Belgisch kampioenschap, en daarna het Europees kampioenschap. Het was zo'n verrassing, want het niveau was hoog en alle teksten waren ontroerend. Ik ben zo trots dat ik mijn eerste jaar slam heb mogen delen met al deze mooie mensen die zulke mooie dingen schrijven. Alle onderwerpen die aan bod komen gaan over bewustzijn en bewustwording, veel dingen die niet werken in onze maatschappij en aangepakt moeten worden.

Kun je ons vertellen over je slam schrijven? Hoe heb je voor deze manier van uitdrukken gekozen en wat zijn de belangrijkste onderwerpen waarover je graag schrijft?

Zoals ik net al zei, ik was er helemaal niet op voorbereid om zo snel slam te ontdekken. Ik denk dat ik gewoon op dezelfde manier schrijf als ik praat, en dat het zich toevallig goed naar slam vertaalde. Ik doe niet veel moeite om slam te schrijven. Ik luister naar mijn innerlijke stem en verwoord mijn gevoelens in poëzie. Ik denk dat toen ik stopte met drinken, ik mijn doel in het leven vond. Daarvoor, had ik er niet echt een. Ik was het slachtoffer van een overval, in een restaurant waar ik werkte, en dat heeft me erg geschokt. Ik dacht bij mezelf dat als ik hier zou blijven en in leven zou blijven, ik iets met mijn leven moest doen, iets waar ik trots op kon zijn en dat zinvol voor me zou zijn. Het boek dat ik schreef gaat eigenlijk over dat verhaal. Omdat de aanvaller niet schoot, maakte het iets in mij wakker. Het maakte een doel wakker, een gevoel. Ik moest de middelen gebruiken die ik heb en hard werken. In mijn slam schrijf ik over thema's die mensen soms niet mogen of niet het gevoel hebben te mogen bespreken. Ik schrijf over taboes, maar met respect. Incest, pedofilie, racisme, LGBTQ-fobie, alles wat geen deel uit zou moeten maken van de maatschappij. Er zijn veel systematische problemen in de samenleving. Ik voel de behoefte om erover te spreken om mensen te laten beseffen dat het bestaat. Ik heb trauma's meegemaakt in mijn jeugd. De slechte dingen die mij zijn overkomen, zijn niet normaal. Als de maatschappij het probleem bij de wortel zou aanpakken en het zou proberen op te lossen, zou het misschien niet gebeurd zijn. Problemen zien als geïsoleerde gebeurtenissen voorkomt dat we ons het werkelijke probleem realiseren. Het verhindert monsters te begrijpen hoe er geen te zijn. De mensen moeten beseffen dat het een deel van onze samenleving is, dat er niet slechts één geïsoleerd monster is, maar dat het als een puls is omdat de mensen de weg kwijt zijn. De samenleving is onsamenhangend en daarom moeten wij samenblijven, het probleem zien en naar wegen zoeken om het op te lossen. Alvorens dit genezingsstadium te bereiken, moeten mensen hun stem verheffen. Mijn doel is om mijn stem te laten horen omdat ik denk dat veel mensen hetzelfde meemaken maar niet in staat zijn om het te uiten. Ik probeer het met mijn hart te doen, en ik denk dat het belangrijk is. Mensen moeten zacht voor zichzelf zijn om een trauma te verwerken en spreken is een manier om dat te doen. Ik besloot getuige te zijn van wat er in de maatschappij gebeurt als je intersectioneel bent, als je zwart bent, als je gemengd bent, als je een vrouw bent of niet alleen een vrouw. Dit is mijn motivatie, om te proberen mensen bewust te maken van al deze rotzooi en ze een manier te laten vinden om het te veranderen.

Je hebt gestudeerd aan het conservatorium en slam is niet je enige talent. Theater, dansen, zingen, schrijven en muziek zijn ook enkele van je kunstvormen. Kun je ons iets vertellen over je achtergrond en je reis?

Ik heb het geluk een moeder te hebben die snel begreep dat ik iets met kunst had. Ik ben een grote fan van Lara Fabian. Ze heeft me altijd gesterkt in het leven. Ik voelde me een soort zus van haar, aangezien ik enig kind ben. Toen ik haar als Belgische zag vertrekken naar Canada en zo, gaf me dat de wil om misschien ook zoiets te doen en mijn eigen leven in handen te nemen. Ik voelde me van nature altijd al aangetrokken tot kunst, dus vroeg ik om piano te mogen spelen toen ik zes jaar oud was. Mijn moeder werkte veel om het te kunnen betalen en ik kreeg het. Ik nam pianolessen en solfege en ging toen naar een koor. Daar zeiden ze me meteen dat ik te hard zong en dat ik op opera moest overschakelen. Ik luisterde naar hen en begon met opera toen ik acht jaar oud was. Het voelde als zo'n natuurlijke manier voor mij om mijn emoties te uiten, maar ik werkte niet hard. Ik werk graag, maar ik wilde nooit de beste zijn. Ik deed het gewoon om te genieten en mezelf te uiten. Ik kon niet verder gaan op de middelbare school omdat ik de enige student was die geïnteresseerd was, maar het was mogelijk om theater te doen. Ik nam die theaterlessen, en ik zette wat opera voort in mijn vrije tijd. Ik probeerde me aan te melden bij het Conservatorium voor opera, maar ik had het niveau niet. Ik had het gevoel dat ik niet genoeg was, afkomstig uit Charleroi en nog nooit een echte opera gezien te hebben, zelfs niet op TV. Ik was 17 jaar oud, onervaren en probeerde te solliciteren naast 30-iets veel meer ervaren mensen. Toen ik faalde, besloot ik te proberen om in plaats daarvan te solliciteren voor theater. Ik slaagde maar net. Ik had niet veel meer ervaring dan voor opera. Ik ging maar twee keer naar toneelstukken kijken met school, maar thuis keek ik naar oude VHS-banden met Franse en Belgische boulevardkomedies die mijn moeder had opgenomen. Dat is wat indruk maakte op de jury van het Conservatorium, het feit dat ik op 17-jarige leeftijd zoveel van boulevardkomedie kende: Jacqueline Maillan, Maria Pacôme, ... Zo kwam ik aan het Conservatorium in de spraakkunst. Ik heb als kind ook dansles gehad en geleerd hoe ik mijn lichaam op het toneel kon gebruiken om me uit te drukken. Ik heb ook een jaar musical gestudeerd. Het is dus waar dat ik veel verschillende dingen heb geprobeerd. Al die artistieke disciplines kunnen combineren en in een musical spelen zou een droom voor me zijn, of ... zingen met Lara Fabian!

Je hebt al een eerste kortverhaal gepubliceerd, gepresenteerd als een stadsverhaal. U bent opgegroeid in Charleroi, maar "Depuis Que Tu N'as Pas Tiré" is een soort ode aan Brussel. Kunt u ons een beetje de intieme relatie beschrijven die u met onze hoofdstad heeft?

Ik ben opgegroeid in Charleroi en dit voelde niet goed voor mij. Ik ben verbonden met deze stad omdat het mijn stad is, maar het was toen een nachtmerrie voor me. Naar Brussel komen was mijn vluchtplan om mijn leven te veranderen. Toen ik hier kwam, realiseerde ik me wat ik eerder had beleefd en dat het helemaal niet normaal was. Ik werd op slag verliefd op Brussel, maar ik dook ook in de duisternis. Ik begon te drinken. Ik voelde me niet zo goed tijdens mijn jaren aan het Conservatorium. Ik ontdekte een andere wereld. Eentje waar ik al lang naar had willen ontsnappen, maar het gaf me het gevoel dat het niet eerlijk was. In Brussel zijn er overal zoveel theaters, mensen, cultuur en mogelijkheden. Het voelde als een onrechtvaardigheid. Ik wist niet dat dit leven vroeger mogelijk was. Ik ging ver met het drankprobleem en de verslaving aan drugs. Tegelijkertijd voelde het magisch voor me om het nachtleven en de bars te ontdekken. Het is schadelijk, maar mensen zijn zo'n lieverdjes. Ze drinken omdat ze ongelukkig zijn, en de maatschappij maakt ze ongelukkig. Nu ik gestopt ben met drinken, besefte ik dat het zelfmedicatie was om door het leven te gaan. Drinken is niet de reden van je problemen, maar meer het gevolg ervan. Ik heb zoveel geleerd tijdens die uren in bars met fantastische mensen die me allerlei verhalen vertelden over Brussel, over zichzelf, over de manier waarop ze in de hoofdstad aankwamen met hoop en dromen zoals ik. Ik heb het gevoel dat ik een intieme band met Brussel heb. Het is hier dat ik volwassen ben geworden, met alle meningsverschillen en de goede dingen. Ik heb mezelf geprostitueerd, maar ik voel me nu zo vrij. Ik heb geen schulden, ik betaal voor mijn appartement, ik werk, ik ben geëmancipeerd. Deze tornado van nachtleven en gebroken geloof heeft me zoveel geleerd. Het is emotioneel voor me en het is nu mijn thuis.

"Depuis Que Tu N'as Pas Tiré" is al eens opgevoerd met jou en Cloé du Trèfle. Hoe was de ervaring om je geschrift te vertalen naar een toneelvoorstelling?

De ervaring is nog niet voorbij, het is nog maar het begin van de workshop. Ik denk dat toen ik "Depuis que tu n'as pas tiré" schreef, ik er al aan dacht om het op het toneel te doen. Als actrice denk ik altijd aan spelen als ik schrijf. Het stemmetje in mijn hoofd hielp me om me de vertaling naar enscenering voor te stellen, maar nu wordt het concreet. Ik moet scherp zijn, want ik heb een zekere lyriek in het schrijven die je op het toneel niet kunt hebben. Het zou te veel zijn tijdens een toneelstuk van een uur, dus er is veel werk om het te bewerken, een werk dat ik samen met Laure Chartier doe. Cloé du Trèfle werd verliefd op mijn verhaal en ze helpt me met haar muzikale invalshoek. Ik denk dat het belangrijk is dat we beiden het verhaal samenbrengen. Brussel vibreert van de geluiden. Overal is geluid: in de bar, in de straten, ... Bij elke plaats waar ik kom, associeer ik muziek in mijn gedachten. Cloé is geweldig om dat allemaal in muziek om te zetten. We willen een evenwicht brengen tussen spraak en muziek. We hebben elkaar gevonden, en ik vind het fijn om met haar op het podium te staan. Het laat ons toe om veel meer met het publiek te spelen, en het is opwindend. We hebben tot nu toe maar de helft van het boek bewerkt, maar we willen het grote geheel zien en het materiaal blijven verbeteren. We streven ernaar om iedereen te raken die naar ons komt kijken. Ik ben er trots op dat ik met Cloé mag samenwerken, want ze is een geweldige muzikante. We zijn het niet altijd over alles eens maar daarom is het ook zo verrijkend.

Is het voor jou, als genderfluïde persoon, belangrijk om betrokken te zijn bij de Brusselse queer gemeenschap?

Ja, het is echt belangrijk, want het heeft me veel tijd gekost om uit de kast te komen als een genderfluïde persoon. Ik vond het eng om me voor te stellen dat de reden daarvoor het trauma kon zijn dat ik in mijn jeugd heb meegemaakt en niet alleen ikzelf. Ik wilde niet dat mensen zouden denken dat ik door mijn trauma genderfluïde geworden was. Ik sprak veel met mijn psychiater, en we kwamen erachter dat het niet het trauma is en dat ik al genderfluïde was sinds daarvoor. Dit was bevrijdend voor mij om te begrijpen dat het mijn echte identiteit was en niet iets dat in mij gebroken was. Door het trauma heb ik veel geleden. het ontdekken van mijn identiteit ook, maar het is niet de reden. Mijn moeder is altijd open geweest over mijn genderexpressie. Ze was toen al accepterend en een queer bondgenoot die me vertelde dat ik kon zijn wie ik wilde. Het was OK om thuis mezelf te zijn, me te kleden als een jongen of een meisje en me om te kleden wanneer ik maar wilde. Alles draaide bij haar om liefde en vrijheid en dankzij haar groeide ik op, beschermd tegen het sociale systeem. Op school was het niet zo gemakkelijk. Ik heb veel racisme moeten doorstaan, meer dan LGBTQ-fobie. Ik moet dat aan de orde stellen nu ik meer zichtbaarheid heb. Ik denk dat ik me er niet van bewust was dat ik zo kon zijn. Ik weet nu dat het OK was en daar wil ik voor vechten. Ik wil dat kinderen die vragen hebben zich normaal kunnen voelen. Niemand zou zich op enig moment in zijn leven een monster of een freak moeten voelen. Queer representatie helpt jongeren te begrijpen dat mensen zoals zij bestaan, dat ze niet alleen zijn, en dat ze kunnen rekenen op mensen zoals zijzelf. Genderfluïde mensen kunnen een leven leiden en succesvol zijn. Het zou makkelijker moeten worden voor kinderen om veel meer queer vertegenwoordiging te hebben, zodat ze genoeg energie hebben om zich te richten op wat ze willen doen met hun leven in plaats van te worstelen met het vinden van hun eigen identiteit. Ons afvragen of we bestaansrecht hebben verhindert dat we al op jonge leeftijd kansen grijpen. Er is zoveel tijdverspilling voor queer mensen. Ik wil helpen om dingen te veranderen. Inclusieve taal helpt bijvoorbeeld om die barrières voor zoveel mensen sneller te slechten. Je definieert jezelf zoals je wilt, maar als de samenleving je laat zien dat het oké is om anders te zijn, dan gaat je geest meteen open. Daarom vertel ik in elk interview dat ik genderfluïde ben. Dat ik zowel het voornaamwoord "Zij" als "Zij" en "Hij" gebruik en dat dat deel uitmaakt van mijn verhaal. Ik heb er geen probleem mee om verkeerd te worden benoemd, aangezien mijn geslacht meervoudig is. Ik vind het alleen niet leuk als het herhaaldelijk gebeurt en dat ik door iemand in één geslacht wordt geblokkeerd. Ik speel zelf met de codes. Mijn genderexpressie is vanuit een bepaald oogpunt vrouwelijker. Ik begrijp het concept van mannelijkheid niet. Ik zeg altijd dat ik een homofiele houthakkersjongen ben, gevangen in het lichaam van een vrouw die ook een supervrouw zou willen zijn die van vrouwen houdt. Misschien ben ik wel een biseksuele houthakker in het lichaam van een zwarte vrouw. Het lijkt ingewikkeld maar het is eigenlijk simpel. Het is belangrijk dat diversiteit wordt getoond en dat erover wordt gepraat, want er zijn zoveel verschillende identiteiten en iedereen moet zich vrij kunnen voelen. Ik zou willen dat kinderen en tieners als ze naar me kijken denken: "Ze zijn zwart of gemengd, ze zijn genderfluïde, ze hebben veel tatoeages en ze schrijven poëzie". Zodra je begrijpt dat afwijken van de norm OK is, kun je in jezelf geloven en dingen bereiken. Over de Brusselse queer gemeenschap, ik had de kans om deel te nemen aan "Witches On Stage" met Lisette Lombé, Joëlle Sambi, Wendy Delorme, Sara Machine en Candice Cherchilian. Ik heb het gevoel dat de queer gemeenschap de nieuwe heksen van onze samenleving zijn. Ik was trots om deel uit te maken van dat slimme project. Ik zit ook in een Vlaamse feministische groep die Hyster-x heet. In organisaties in Antwerpen spraken we over LGBTQ+ rechten in de slam gemeenschap. Inclusiviteit in grote evenementen is ook een terugkerend onderwerp voor mij. Wij zijn de stemmen die mensen niet gewoon zijn te horen buiten de queer gemeenschap. Ik had ook de kans om te slammen op Bi Visibility Day met het Rainbow House. Op die dag bedankten mensen me en deden ze me beseffen dat het intersectionele perspectief van mijn werk hielp. De term "queer" en de huidige groeiende inclusiviteit van de gemeenschap gaven me het gevoel dat ik er deel van uitmaakte. Voordien paste ik niet precies genoeg in het "homo"-stereotype en voelde ik me aan de kant gezet. Ik las veel over verschillende seksuele geaardheden en genderidentiteiten en leerde mezelf de labels kennen die we vroeger niet kenden. Nu voel ik me helemaal op mijn plaats in de queer gemeenschap.

Je werkt momenteel aan een nieuwe poëziebundel genaamd "Sous Le Noir Du Tarmac". Kunnen we daar al wat over teasen?

Het wordt een verzameling van alle poëzie die ik dit jaar heb geschreven. Dit omvat alle slam teksten die ik deed tijdens wedstrijden en kampioenschappen maar ook andere. Ik denk erover om het in het Engels te vertalen om een internationaler publiek te bereiken. Waarschijnlijk zult u "Under Black Tar" kunnen lezen! We zijn momenteel bij de derde drukproef. Het zal gevuld zijn met duisternis en licht tegelijkertijd, zoals ik graag schrijf. Het is altijd belangrijk om je donkere kant te omarmen om te kunnen genieten van de heldere kant.

Foto credits : Sam Amezian, Cécile Quenum, Guikje Peijnenborg, Katharina Wenty, Greg Dua, Cloé du Trèfle, Antonin Weber, Hans Lucas