"L'intranquille" door Joseph Kai, queer leven in Beiroet

Joseph Kai eerste stripboek "L'intranquille" gepubliceerd door Casterman volgt het dagelijks leven van Samar. Hij is een cartoonist, is 30 jaar oud, en woont in Beiroet. In de hoofdstad marcheert hij bijna elke dag tegen de corruptie terwijl hij zijn homoseksualiteit zo goed mogelijk probeert te beleven in een land waar LGBTQIA + mensen onderdrukt worden, maar waar er soms, nog steeds, ruimtes van vrijheid zijn die vaak bedreigd worden.

Als woordvoerder van de Libanese queer-beweging verkent de auteur via zijn held Samar de angsten en twijfels van een door homofobie, werkloosheid en oorlog gekneusde jeugd, die hij uitdrijft in een sterk poëtisch werk.

Marginalisering en gender zijn belangrijke thema's in Josephs huidige illustratie- en stripwerk. Joseph maakt deel uit van het collectief Samandal Comics waarmee hij twee collectieve boeken uitbracht: "Geography" en "3000", samen met een nieuwe reeks soloboeken van verschillende auteurs. Joseph stelde zijn werk tentoon in Brussel, Angoulême, Parijs, Lyon, Berlijn, Londen en Beiroet.

Ik had een ontmoeting met Joseph om wat meer over zijn werk te weten te komen:

Joseph Kai, we zijn helemaal weg van je stripverhaal "L'intranquille". Kun je onze lezers vertellen waar het over gaat?

Het verhaal speelt zich dus af in Beiroet, 30 jaar na het einde van een lange en gruwelijke burgeroorlog. Samar is een jonge striptekenaar die probeert zijn eerste boek te schrijven. De wereld waarin hij leeft roept dagelijks veel van zijn angsten op: angsten die te maken hebben met zijn veiligheid als homoseksueel die in Beiroet woont, zijn toekomst, en zijn kunst. Het boek is een aaneenschakeling van momenten: angstige dromen, jeugdherinneringen, liefdesverhalen, en wandelingen in de ondergrondse scènes en landschappen van Beiroet. Door de ogen van Samar zijn we getuige van de blik van een hele gemeenschap die in Beiroet leeft, op een moment dat de stad een van de meest radicale veranderingen van haar hedendaagse geschiedenis doormaakt.

Hoeveel van jezelf zit er in je hoofdpersonage Samar ? 

Veel van mijn karaktereigenschappen zitten in Samar, maar hij is niet echt mij. Een groot deel van hem en wat hij meemaakt in het verhaal zijn fictief. Ik moet deze afstand tot hem bewaren, ook al vertel ik zijn verhaal in de enkelvoudige ik-vorm. Ik heb de vrijheid nodig om mijn eigen verhalen over Beiroet te gebruiken en ze te romantiseren, door ze meer of minder specifiek of waarschijnlijk te maken. Ook zijn veel aspecten van mijn eigen verhalen die ik voorlopig vermijd te vertellen. Ik wil mijn geheimen bewaren, me laten inspireren, of er alles uithalen wat ik nodig heb, maar dan wel nieuwe verzinnen.

De censuur rond de Libanese queer gemeenschap komt aan bod in "L'intranquille", evenals LGBTQIA+ en vrouwenrechten, gender, seksualiteit en marginalisatie. Hoe is het op dit moment om een queer persoon in Beiroet te zijn?

Er is geen duidelijk antwoord op deze vraag: er zijn veel verschillende ervaringen en stemmen die onzichtbaar kunnen worden gemaakt als we dit proberen te beperken tot een duidelijk antwoord zoals "ja het is supercool om queer te zijn in Beiroet" of "nee het is zo moeilijk en gevaarlijk om queer te zijn in Beiroet". Beide antwoorden zijn onjuist. Bovendien woon ik al 3 jaar niet meer in Beiroet en weet ik dat er veel veranderd is sinds het begin van de ineenstorting, dus ik kan niet echt beweren dat ik weet hoe het nu is om daar een queer persoon te zijn. Ik kan wel zeggen dat het van 2008 tot 2018 voor mij persoonlijk mogelijk en onmogelijk was om queer te zijn, op zo veel verschillende manieren. Het was mogelijk om ondergronds veiliger ruimtes te vinden (clubs, bars, collectieven, groepen) waar je uit de kast kon komen, het was ook mogelijk om je in diezelfde ruimtes vervreemd te voelen, het was ook mogelijk om discreet queer of in de kast te zijn zonder de druk te voelen om uit de kast te komen, het was zelfs mogelijk om gearresteerd te worden voor het beoefenen van sodomie, of te zoenen in een club en je veilig te voelen, enz. Dit klinkt misschien erg vaag en paradoxaal, maar waar het mij om gaat zijn individuen, wat zij bij dit alles voelen en ervaren, en hoe we meer zorg kunnen verlenen.

Kan je ons iets vertellen over de weg die je aflegde van je samenwerking met het stripcollectief Samandal in Libanon tot de publicatie van je eerste roman bij Casterman hier in België ?

Ik ontdekte Samandal toen ik nog student was in Beiroet. Toen ik hun publicaties zag, was het voor mij heel duidelijk dat dit is waar strips in mijn stad gebeuren en dat dit is waar ik bij wil horen. Later had ik het geluk bij de groep geïntroduceerd te worden en deel uit te maken van de redactie. In een later stadium raakte ik sterk betrokken bij grotere projecten met als doel het collectief een nieuwe redactionele richting te geven. Deze lange ervaring was een soort overgangsritueel: van een ideale ambitie naar een mogelijke dagelijkse praktijk, met de hulp van anderen, door de krachten te bundelen en door zelf uit te geven. Ik heb veel geleerd over redigeren, lay-out ontwerpen, druktechnieken, het maken van boeken, enz. en ik heb vooral veel korte verhalen gepubliceerd die ik beschouw als voorbereidend werk van wat ik nu doe en van L'Intranquille. Samandal was een platform waar ik dingen kon uitproberen, fouten maken en experimenteren.

U bent vaak in Brussel. Vertel ons eens wat u zo leuk vindt aan onze stad ? 

Ik hou van het feit dat Brussel een kleine en zeer eclectische stad is. Het landschap verandert snel van de ene wijk naar de andere, en dat doet me een beetje denken aan Beiroet. Bovendien heb ik er zeer solide vriendschappen: de kunstenaar Barak Rima maakt deel uit van onze groep vrienden en kunstenaars, ik heb veel van haar geleerd en ze heeft me vele malen in haar atelier in Brussel ontvangen, om tijd vrij te maken, de plek te ontdekken, te tekenen enz. Ik ben ook een goede vriend en bewonderaar van het team van L'employé du Moi en hun publicaties, Rebecca Prosper en Elisa Huberty en hun sociaal-politiek geëngageerde kunstruimte "Dat is wat X zei", mijn redactrice Nathalie Van Campenhoudt, en het team van Casterman mijn uitgever.

Je bent erg aanwezig in de queer Brusselse scene. We zagen je op het AIWA festival van Lagrange Points en in de Thatswhatxsaid galerij. Hoe hebben jullie samengewerkt aan die projecten ?

Barrack Rima had het queer festival Aiwa opgezet met het team van Lagrangepuntnodigden ze me uit om eraan deel te nemen en mijn boek L'Intranquille in het openbaar voor te stellen. Het was een belangrijk moment voor mij, ik sprak voor het eerst over het boek, en ik had het geluk dat ik dat kon doen in een veilige ruimte voor LGBTQIA+. Anderzijds contacteerden Elisa en Rebecca van TWXS gallery me rond hetzelfde moment om te praten over het tonen van mijn werk in hun nieuwe winkel/galerie, en ik was er erg enthousiast over omdat het me erg specifiek en geëngageerd leek, en ik had toen nog geen prints beschikbaar in Brussel. Ik ben blij dat ik nu, via hun Instagram-account, ook veel meer te weten kom over de strijd en acties van minderheidsgemeenschappen in Brussel, en ik voel me veel bewuster en meer betrokken, ook al woon ik er niet.

Wat is het aan je tekentechnieken en de kleuren die je kiest om te gebruiken dat queer personages sublimeert ?

Ik hou ervan mijn personages weer te geven met weinig dunne lijnen en dan te focussen op specifieke details die hen anders en queer maken. Dat kan een morfologisch of stilistisch detail zijn. Sommige van hen zien er misschien onhandig of popperig uit, maar dat stoort me niet echt, ik hou van dat tussenmens/robot-aspect. Ik heb ook het gevoel dat dit zich vertaalt in mijn kleurkeuze. Ik ga vaak voor beperkte en onrealistische kleurvoorstellingen voor de huid, maar ook voor de lucht, het omgevingslicht enz. Het is misschien de onconventionaliteit hiervan, gekoppeld aan een eerder realistisch thema en toon in het vertellen van verhalen, die het queer aspect geeft aan mijn personages of werk in het algemeen.

Pictures credits : Sama Beydoun, Joanna Kai, Samandal Comics, Quintal Atelier,